استدلال

به نظرم مهمترین مرحله ای که باید یک دانش آموز سال دوم دبیرستان پشت سر بگذاره مرحله دوم هست. چون توی مرحله اول بیشتر از ۱۰۰۰ نفر قبول میشن و اگه آدم بد شانسی نیاره با یک مقدار مطالعه میشه راحت قبول شد، ولی مرحله دوم قراره زیر ۱۰۰ نفر قبول بشن که واقعا نیاز به آمادگی و تسلط داره.

البته زمان ما مرحله سوم (آزمون عملی قبل دوره تابستانی) وجود نداشت. با این وجود توی اون آزمون هم یک سوم تا نصف شرکت کننده ها حدودا قبول میشن، از طرف دیگه یک دانش آموز کلاس دومی حتی اگه به اردوی تابستانی راه پیدا کنه و مدال طلا نگیره یک سال دیگه وقت داره که با کوله باری پر از آموخته های دوره تابستانی، سال بعد با شانس بیشتری موفق بشه.

اما برنامه ریزی

من خوندن المپیاد رو با کتاب «ریاضیات انتخاب» نوشته «ایوان نیون» - مرکز نشر دانشگاهی - شروع کردم (که هنوزم معتقدم جزو بهترین کتابها برای مرحله اوله). بعد از این که طبق نمونه سوالهای سالهای قبل چند فصل مرتبط مرحله اول رو کار کردم و خاطرم از مرحله اول نسبتا راحت شد رفتم سراغ مرحله دوم.

زمان ما دو کتاب خیلی رایج بودن: «المپیادهای ریاضی در لنینگراد» و «المپیادهای ریاضی شوروی». میتونم بگم عمده سهم قبولی من در مرحله دوم حاصل کتاب لنینگراد هست. با این که تعداد مساله هایی ازش که پاسخ تشریحی دارند نسبت به کتاب شوروی کمتر بود، ولی چون مساله های ساده تر و مناسب مرحله دوم کامپیوتر توش بیشتر پیدا میشدن من ازش بیشتر لذت بردم.

کارم شده بود روز و شب حل کردن مساله های کتاب لنینگراد. مساله های کتاب شوروی هم خیلی خوبن، وقتی آدم یک مقدار تسلط بیشتری پیدا میکنه. ولی باید حواسمون جمع باشه که این دو کتاب پر از مساله های ریاضیاتی محض هم هستند که کاربردی در المپیاد کامپیوتر ندارن، به خاطر همین بهتره قبل از شروع خوندن، نمونه مساله های مرحله دوم یکی دو سال از سالهای قبل رو دیده باشیم تا بتونیم مساله مربوط رو از نامربوط جدا کنیم.

الان شرایط قدری عوض شده. آزمون تستی به مرحله دوم اضافه شده که باعث میشه ضریب نیاز به تسلط توی ترکیبیات بالاتر بره، پس بد نیست در کنار اون کتابها سوال ترکیبیاتی هم حل کنیم. سوالهای الگوریتمی هم توی مرحله دوم هستن (البته قبلا هم بودن) در عین حال منابع جدیدی در دسترس هست مثل کتاب معماهای الگوریتمی دکتر قدسی، ترجمه کتاب مقدمه ای بر الگوریتم های توماس کورمن، ترجمه کتاب نظریه گراف داگلاس وست، استراتژی های حل مساله، المپیادهای کامپیوتر ایران و صد البته نمونه سوالهای تقریبا همه سالهای قبل که توی خبرگاه المپیاد کامپیوتر در دسترس هستند. فقط باید حواسمون جمع باشه که از بین همه منابع زیادی که در دسترسه فقط اونهایی رو بخونیم که با مرحله دوم مرتبط تر هستند و ما رو بیشتر برای حل مساله های مرحله دوم آماده میکنند.

چون نوشتن استدلال توی مرحله دوم هم یک ضرورت بزرگه و تاثیر خیلی زیادی داره، بهتره خودمون رو آماده کنیم. مثلا هر از چند گاهی مساله هایی رو که حل میکنیم عین مرحله دوم راه حلمون رو بنویسیم. یا راه حل های نوشته شده توسط دیگران (مثلا توی همین سایت) رو خوب بخونیم تا با منطقی نوشتن هم آشنا شیم.

یک نکته مهم دیگه هم اینه که چقدر روی یک مساله وقت بگذاریم. من اوایل که هنوز راه نیافتاده بودم تا مساله رو میخوندم چند دقیقه فکر میکردم و بعد جواب رو از قسمت راه حل های کتاب (مثلا کتاب شوروی که راه حل اکثر سوالها رو داره، یا راه حلهای مساله های مرحله دوم سالهای قبل) میخوندم. اما به تدریج سعی کردم خودم رو وادار به حل مساله کنم، و اندکی بعد از ته دل از حل کردن مساله ها لذت میبردم طوری که بعضی وقتها ممکن بود دو سه روز فکرم مشغول به یک مساله باشه.

وقتی مرحله دوم رو دادیم بلافاصله باید برای امتحان مرحله سوم آماده شیم. میشه در طول سال هم نیم نگاهی به برنامه نویسی داشته باشیم. البته برای دانش آموزهای سال سوم این یک ضرورته، چون بعد مرحله دوم زمان زیادی برای آزمون عملی نیست.

خلاصه اگه بخوام برنامه ریزی پیشنهادیم رو توی سه اصل خلاصه کنم این میشه: حل مساله، حل مساله، و حل مساله